Centrum Edukacji Przyrodniczej Parku Narodowego „Bory Tucholskie” w Chocińskim Młynie
Jak zrodził się pomysł
W 1999 r. Park Narodowy „Bory Tucholskie” przejął od Nadleśnictwa Przymuszewo XIX – wieczny dworek (dawniej pełniący funkcję siedziby nadleśnictwa) wraz z budynkiem inwentarskim z otaczającym go terenem w miejscowości Chociński Młyn. Osada ta położona jest centralnie względem atrakcyjnych przyrodniczo obiektów znajdujących się w Parku i jego bezpośrednim otoczeniu. Leży na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, obszarów Natura 2000: Wielki Sandr Brdy (PLB220001), Doliny Brdy i Chociny (PLH220058) i Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie. Jednocześnie jest to miejsce skrzyżowania ważnych dla regionu dróg: wojewódzkiej i powiatowej, co zapewnia swobodny dojazd z miejscowości pobytowych własnym środkiem lokomocji lub podmiejską komunikacją autobusową. Obecnie, dzięki sieci ścieżek rowerowych Kaszubskiej Marszruty, z większości okolicznych miejscowości (m.in. Chojnic, Brus, Swornegaci, Konarzyn) do Chocińskiego Młyna można dojechać na rowerze. Z uwagi na tak dobrą lokalizację oraz niezaprzeczalne walory przyrodnicze, miejscowość tę wybrano na budowę Centrum Edukacji Przyrodniczej Parku Narodowego „Bory Tucholskie”. Dodatkowym walorem osady jest też fakt zachowania dawnej zabudowy wsi, której charakter będą podkreślały obiekty przyszłego Centrum. Umiejscowienie działalności edukacyjnej w tym miejscu nie pozostanie bez znaczenia dla przyrody Parku. Z jednej strony łatwy i bezpieczny dojazd umożliwi prowadzenie zajęć edukacyjnych na jego terenie, z drugiej dość znaczne oddalenie od najcenniejszych jego obszarów zabezpieczy przed nadmierną penetracją przez turystów.
Prace przygotowawcze
Realizację założeń utworzenia Centrum rozpoczęto od wykonania ekspertyzy konstrukcyjnej i architektoniczno-funkcjonalnej dworu i budynku inwentarskiego. W następnym etapie w oparciu o jej ustalenia wykonano dokumentację projektowo-kosztorysową przyszłego ośrodka, która została sfinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku oraz uzyskano pozwolenie na budowę. Dodatkowo, na zlecenie Lokalnej Grupy Działania Sandry Brdy powstało opracowanie „Koncepcja utworzenia Centrum Przyrodniczego w Chocińskim Młynie w którym umiejscowione będą produkty lokalne – faza 1 i 2”. Dokument ten analizuje możliwość szerszego wykorzystania walorów Chocińskiego Młyna przez utworzenie wsi kulturowej. Koncepcja ta została zapisana w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chojnice (uchwała Rady Gminy Chojnice nr XI/100/2011 z dnia 30.06.2011 r.), gdzie wskazano również potrzebę sporządzenia dla tego terenu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W 2013 roku Park Narodowy „Bory Tucholskie” uzyskał dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na realizację projektu pod nazwą: „Centrum Edukacji Przyrodniczej w Chocińskim Młynie ośrodkiem kształtowania właściwych postaw społeczeństwa wobec zachowania bogactwa różnorodności biologicznej” Etap I.: Budowa zaplecza dydaktycznego”. Dzięki temu, na początku 2014 roku rozpoczęto prowadzenie robót budowlanych.
Etap I – budowa zaplecza dydaktycznego
Pierwszym krokiem była rozbiórka znajdującej się na działce drewnianej szopy, elementów starych kanalizacji oraz demontaż konstrukcji żelbetonowych dawnych pomieszczeń magazynowych. Po oczyszczeniu placu przystąpiono do budowy budynku dydaktycznego z zapleczem noclegowym. W ekspertyzie konstrukcyjnej i architektoniczno-funkcjonalnej opracowanej pod kierownictwem prof. dr hab. inż. – arch. Aleksandra Grygorowicza, analizowany teren nazwany został „enklawą dworsko-parkową”, a dawny budynek nadleśnictwa – „zabytkowym klasycystycznym dworem”. Dlatego też przy projektowaniu budynku dydaktycznego, kierowano się potrzebą zachowania dominującej przestrzennie roli dworu w całym zespole. Nowy obiekt zaprojektowano więc jako mniejszy i skromniejszy oraz usytuowano z boku dworu jako oficynę.
Poza salą dydaktyczną, miejscami noclegowymi dla przyjeżdżających grup i świetlicą, w budynku będzie się znajdowało mieszkanie służbowe, garaże oraz kotłownia. Obiekt przystosowany będzie dla potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózkach inwalidzkich. Planowany termin zakończenia budowy to wrzesień 2015 roku.
Pierwszy etap budowy Centrum Edukacji Przyrodniczej w Chcińskim Młynie ma na celu rozwój zaplecza dydaktycznego Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, niezbędnego do prowadzenia edukacji przyrodniczej na wysokim poziomie. Stworzenie dobrze wyposażonej bazy noclegowej i edukacyjnej pozwoli na organizację kompleksowych kilkudniowych zajęć o tematyce przyrodniczej. Zaplecze rowerowe wchodzące w skład ośrodka oraz położenie obiektu na skrzyżowaniu kilku tras rowerowych Kaszubskiej Marszruty, umożliwi uczestnikom zajęć bezpieczne dotarcie rowerami na teren Parku.
Kolejne etapy - plany na przyszłość
W dalszych etapach realizacji Centrum Edukacji Przyrodniczej zaplanowano budowę muzeum umożliwiającego poznanie walorów przyrodniczych i kulturowych tego regionu. Ekspozycja muzealna będzie się składać z dwóch części. Pierwsza usytuowana w zrekonstruowanym budynku dworu, w całości poświęcona będzie przyrodzie Parku. Dodatkowo w budynku głównym powstanie m.in. biblioteka, baza naukowo-badawcza i sala konferencyjna. Druga część ekspozycji – dotycząca bogactwa kulturowego Borów Tucholskich – umieszczona będzie w kilku pawilonach usytuowanych na ścieżce dydaktycznej. Planowane jest przygotowanie punktów dotyczących m.in. tradycji pszczelarstwa, rybactwa a także roli lasu w życiu okolicznych mieszkańców. Istniejący budynek inwentarski zostanie wyremontowany z zachowaniem jego pierwotnej formy zewnętrznej i wewnętrznej. Na przyległych terenach, m.in. pastwisku oraz sadzie, podjęta zostanie hodowla lokalnych ras zwierząt gospodarskich oraz uprawa starych odmian drzew owocowych.
Docelowo Cetrum Edukacji Przyrodniczej ma umożliwić mieszkańcom oraz turystom odwiedzającym region poznanie jego walorów przyrodniczych i kulturowych, ma być również punktem informacji na temat Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, sieci Natura 2000 oraz Rezerwatu Biosfery Bory Tucholskie. Ze względu na duże koszty przedsięwzięcia, realizacja kolejnych etapów budowy Centrum Edukacji Przyrodniczej uzależniona będzie od wielkości pozyskanych środków zewnętrznych.
Chociński Młyn to wieś z ogromnym potencjałem. Zachowana dawna zabudowa wiejska, obecność cennych obiektów budownictwa ludowego, malownicze położenie nad meandrującą rzeką Chociną – wszystko to sprawia, że miejsce to może stać się atrakcją turystyczną przyciągająca turystów z kraju i zza granicy. Mamy nadzieję, że budowa Centrum Edukacji Przyrodniczej stanie się impulsem do podjęcia szerszych działań zmierzających do zachowania tej unikatowej osady w niezmienionym kształcie oraz utworzenie tu wsi kulturowej.