Łabędź krzykliwy Cyngus Cyngus
Systematyka:
Rząd: blaszkodziobe Anseriformes
Rodzina: kaczkowate Anatidae
Gatunek: łabędź krzykliwy Cygnus cygnus Linnaeus, 1758
Wygląd zewnętrzny:
Łabędź krzykliwy bardzo przypomina znanego wszystkim łabędzia niemego. Odróżnia go bardziej wyprostowana postawa (prosta szyja) oraz barwa dzioba, który jest czarny z żółtą plamą różnej wielkości, klinowato wcinająca się do końca nozdrzy. Wielkością są również bardzo zbliżone do niemych. Długość ciała 145 - 170 cm. Mogą osiągnąć wagę 11 kg (samce). Rozpiętość skrzydeł 220 - 250 cm. Nogi są czarne. Różnice między samcem a samica są bardzo subtelne, samice są nieco mniejsze. Osobniki młodociane są szare, dziób u nasady ma kolor jasnoróżowy, co kontrastuje z ciemniejszą głową.
Występowanie
Jest to gatunek skrajnie nieliczny w Polsce. Gniazduje w rozproszeniu, jednak co roku pojawiają się nowe doniesienia o kolejnych udanych lęgach lub próbach przystępowania do rozrodu. Obecnie szacuje się, że liczba par lęgowych wynosi 110 - 130 par (Stawarczyk et al. 2017). Licznie natomiast występuje zimą, na niezamarzniętych jeziorach, ujściach rzek.
W sezonie lęgowym preferują niewielkie zbiorniki wodne z bogatą roślinnością. Najczęściej gniazdują na stawach rybnych, również na torfiankach i śródleśnych bagienkach.
Mapa zasięgu referencyjnego Cygnus cygnus
Źródło: http://monitoringptakow.gios.gov.pl
Tryb życia
Łabędzie krzykliwe są silnie terytorialne, jsą również bardziej ostrożne i skryte od swojego kuzyna łabędzia niemego. Przystępują do lęgów w miejscach ustronnych, spokojnych. Na lęgowiskach pojawiają się od marca do kwietnia.
Gniazdo jest podobnej wielkości do gniazda łabędzia niemego. Buduje je samica a samiec zbiera materiał do budowy w pobliżu. Jako budulec służą zwykle kłącza, korzenie oraz zeszłoroczne pałki, trzciny, mchy i trawy oraz turzyce. Często wykorzystuje gniazdo zeszłoroczne.
Łabędź krzykliwy odbywa jeden lęg w sezonie. Składa od 2 - 10 jaj, w Polsce najczęściej 5 - 7. Wysiadywanie trwa ok. 35 dni, zajęcie to spada całkowicie na samicę. Pisklęta wykluwają się już od połowy maja. Są zagniazdownikami. Rodzice bardzo agresywnie bronią gniazda i potomstwa. Wyczuwają drapieżnika z odległości 1-2 km! Reagują natychmiast, próbując przepędzić intruza. Opieka nad potomstwem trwa dość długo. Młode osiągają lotność dopiero po 87 dniach od wyklucia.
Ochrona w Parku
W Parku do roku 2012 obserwowano tylko osobniki zimujące, w grudniu, styczniu. Były one z reguły nieliczne, gdyż większość jezior pozostaje długo zamarznięta. Od 2009 roku obserwowano parę łabędzi w sezonie lęgowym, jednak nie przystępowały one do lęgu. Pierwszy sukces lęgowy miał miejsce w 2012 r., kiedy to para łabędzi odchowała 1 młode. Od tego czasu regularnie co roku wyprowadzają młode.
Ciekawostki:
UKŁADY PARTNERSKIE – łabędź krzykliwy z reguły nie kojarzy się z innymi gatunkami łabędzi. Według badań aż 95% par lęgowych funkcjonowało w obrębie tego gatunku. Niemniej zdarzają się dziwne przypadki mieszanych par, przystępujących do rozrodu. Odnotowano dwa przypadki pary mieszanej łabędzia krzykliwego z niemym, raz obserwowanych z 3 młodymi. Bywa również, że wysiadywaniem i wychowaniem młodych zajmują się aż trzy łabędzie krzykliwe. Ciekawym przypadkiem jest również dołączenie łabędzia krzykliwego do pary łabędzi niemych. Są to dość skomplikowane relacje i odmienne dla każdego przypadku.
Literatura:
- Kruszewicz A. G., 2005. Ptaki Polski Tom I. Multico, Warszawa.
- Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.) 2009. Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa
- Gromadzki M. (red.) 2004. Ptaki. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – poradnik metodyczny. Część I, Tom 7. GIOŚ. Warszawa.
- Sikora A., Wieloch M., Chylarecki P. 2012. Stan populacji łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus w Polsce. Ornis Polonica, 53: 69-85.
- Sokołowski J. 1972. Ptaki ziem polskich. PWN, Warszawa.
- Dane monitoringowe Parku Narodowego „Bory Tucholskie”
- WWW.monitoringptaków.gios.gov.pl
- Stawarczyk T., Cofta T., Kajzer Z., Lontkowski J., Sikora A. 2017. Rzadkie ptaki Polski. Studio B&W Wojciech Janecki, Sosnowiec.