Monitoring kołowy
W roku 2000 w ramach prac związanych z opracowywaniem Planu Ochrony Parku Narodowego „Bory Tucholskie” założono 200 powierzchni kołowych służących do obserwacji zmian zachodzących w drzewostanach (zgodnie z założeniami monitoringu lasu).
Powierzchnie kołowe są rozmieszczone równomiernie w całym Parku i reprezentują wszystkie zespoły leśne. Powierzchnie są zróżnicowane pod względem wielkości: 0,005 ha w drzewostanach w wieku 20 - 30 lat, 0,01 ha w wieku 30 - 40 lat, 0,02 ha w wieku 41-60 lat, oraz 0,04 ha w wieku powyżej 60 lat. Wszystkie drzewa na każdej powierzchni, o pierśnicy równej lub większej niż 7 cm, ponumerowano. W O.O. Bachorze tych powierzchni mamy 71, w O.O. Drzewicz 80 powierzchni a w O.O. Dębowa Góra 49 powierzchni.
Powierzchnie kołowe fot. B. Grabowska
Pomiary wykonywane są w terminie od 15 sierpnia do 15 września każdego roku. Monitoringowi podlegają 3 gatunki: sosna pospolita Pinus sylvestris, brzoza brodawkowata Betula pubescens i świerk zwyczajny Picea abies.
Na każdym z 5450 drzew ocenie podlega 21 parametrów, a są to:
- stanowisko biosocjalne,
- % defoliacji,
- % odbarwień,
- numer najmłodszego rocznika igieł na którym wystąpiły odbarwienia,
- pierśnica drzewa,
- liczba roczników igieł i ich długość,
- proporcje przyrostów pędu głównego do pędów bocznych,
- typ przerzedzenia korony,
- udział martwych gałęzi w obrębie korony;
- występowanie: pędów wtórnych,
- urodzaju nasion,
- owadów foliofagów i kambiofagów,
- grzybów,
- uszkodzeń od zwierzyny,
- uszkodzeń abiotycznych ich umiejscowienie,
- a także ewentualne inne, trudne do zidentyfikowania uszkodzenia.
W roku 2011 zaprzestano wykonywania oceny drzew gatunków brzoza brodawkowata i świerk, gdyż ich liczba na powierzchniach kołowych była tak mała, że nie mogła odzwierciedlać przemian tych gatunków na terenie Parku.
Począwszy od 2013 roku na 20 losowo wybranych powierzchniach wykonywany jest monitoring urodzaju nasion.
W związku z nawałnicą, która nawiedziła Bory Tucholskie, w roku 2017 monitoring nie był wykonywany. Jego prowadzenie w silnie uszkodzonych drzewostanach zagrażało bezpieczeństwu osób go wykonujących.
Od roku 2018 pełny monitoring wykonywany jest co 5 lat. Corocznie określanych jest natomiast 8 wytypowanych parametrów.
Każdego roku odnotowuje się także występowanie posuszu jałowego i czynnego, złomów, wywrotów, jak również liczbę drzew usuniętych. Uzyskane wyniki, zestawia się w tabelach oraz sporządza się wykresy, które po kilku latach obserwacji pozwolą na formułowanie wniosków dotyczących kondycji drzewostanów Parku, a w przyszłości pozwolą określić kierunki przemian drzewostanów.
Monitoring drzewostanowy stopniowo wzbogacany jest o inne obserwacje uzupełniające wiedzę o ekosystemach leśnych.