Nurogęś Mergus merganser
Systematyka
Rząd: blaszkodziobe (Anseriformes)
Rodzina: kaczkowate (Anatidae)
Podrodzina: kaczki (Anatinae)
Plemię: grążyce (Aythyini)
Gatunek: nurogęś (Mergus merganser)
Wygląd Zewnętrzny
Jest to największy z krajowych traczy. Osiąga masę do 2100 g. Charakterystyczny jest długi, smukły dziób, który jest przystosowany do chwytania ryb. Na głowie, zarówno u samca jak i u samicy, z tyłu występują dłuższe pióra, które układają się w charakterystyczny czub. Podobnie jak u innych kaczek, samce są kontrastowo ubarwione. Boki, pierś i spód ciała są białe, z łososiowym nalotem. Głowa jest zielonoczarna a grzbiet czarny. W trakcie lotu na skrzydłach widoczne są białe plamy. Samce pierzą się już w maju i do września, października są w szacie spoczynkowej. Wówczas podobne są do samic i młodocianych osobników.
Można go pomylić z mniejszym od niego szlacharem (Mergus serrator). Znaczne różnice można obserwować u samców w szacie godowej. U nurogęsia jest wyraźna granica między głową a białą szyją, u szlachara brak tak wyraźnych różnic a boki ciała są szare.
Występowanie
Jest to gatunek lęgowy na całej półkuli północnej, w strefie tajgi oraz na południe od niej. W Polsce gniazduje nielicznie, głównie na północy, w pasie pojezierzy, wzdłuż Wisły i nad dolną Odrą. Bardzo nielicznie na południu. Znacznie częściej można go spotkać zimą, kiedy to duże grupy osobników przylatują na niezamarznięte zbiorniki, ujścia rzek, zwłaszcza w północno-zachodniej części kraju.
Tryb życia
Na tereny lęgowe ptak ten przybywa w marcu. Na początku można jeszcze spotkać ptaki w większych stadach, żerujących na jeziorach (odżywia się wyłącznie rybami). Później wędrują w poszukiwaniu odpowiednich miejsc do złożenia lęgu. Gniazduje, podobnie jak gągoł, w dziuplach, czasami pod wykrotem, rzadziej w norze. Samica wyskubuje sobie puch z brzucha, którym potem wyściela gniazdo. Jaja pojawiają się w liczbie 7-15, wysiaduj je tylko samica, przez około 28 dni. Pisklęta to typowe zagniazdowniki, opuszczają gniazdo zaraz następnego dnia po wykluciu i już do niego nie wracają. Samodzielność i zdolność do lotu uzyskują po około dwóch miesiącach.
Tereny lęgowe ptaki opuszczają w sierpniu, wrześniu. Łączą się wówczas w większe stada. Jesienne wędrówki są bardzo widoczne zwłaszcza na wybrzeżu. Na zimę odlatują do zachodniej i środkowej części Europy, nad Morze Czarne i w północno-wschodnie części Morza Śródziemnego. W Polsce zdarzają się zimujące osobniki z Finlandii i Szwecji.
Ochrona w parku
W Parku monitorujemy nurogęsia od 2010 roku, łącznie z gągołem. Metodyka jest w związku z tym taka sama - na wszystkich jeziorach liczone są wszystkie zaobserwowane osobniki tego gatunku. W przypadku nurogęsia za parę uznaje się wszystkie obserwowane pary, samotne samce (uznawane za przedstawiciela pary), samce w grupach oraz samotne samice, jeżeli ich liczba sumaryczna jest wyższa niż liczna samców.
Liczenie odbywa się dwukrotnie w sezonie (kwiecień, czerwiec). Taki schemat monitoringu pozwala uchwycić również samice prowadzące młode. Sukces lęgowy nie został niestety potwierdzony. Odnotowuje się sporo ptaków w kwietniu, jeszcze na przelotach. Później zostaje czasem kilka par (1-6), jednak nigdy nie udało się odnotować samicy z młodymi.
W 2010 r. wywieszono 5 budek typu E, przeznaczonych dla większych ptaków, zwłaszcza dla gągoła i nurogęsi. Trzy z nich są zasiedlane, w tym roku jedna z nich była prawdopodobnie wykorzystywana przez nurogęsia, jednak nie udało się potwierdzić, czy samica przystąpiła do złożenia jaj.
Ciekawostki
CICHY ŁOWCA – nurogęś potrafi patrolować to, co dzieje się pod wodą, płynąc z zanurzoną głową. W razie potrzeby bezszelestnie nurkuje głębiej. Zwykle nurkuje do 3 metrów, choć może osiągnąć głębokość do 30 m. Większe ryby połyka na powierzchni, z mniejszymi radzi sobie pod wodą.
Literetura
- Kruszewicz A. G., 2005. Ptaki Polski Tom I. Multico, Warszawa.
- Gromadzki M.(red.), 2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ptaki (część I) Tom 7.
- Sokołowski J., 1972. Ptaki ziem polskich. PWN. Warszawa.