Zimorodek Alcedo atthis
Systematyka
Rząd: kraskowe (Coraciiformes)
Rodzina: zimorodkowate (Alcedinidae)
Gatunek: zimorodek (Alcedo atthis) Linnaeus, 1758
Wygląd Zewnętrzny
To niewielki ptak, jednak bardzo charakterystycznie ubarwiony i wydaje się „nie pasować” do ptasiej kolorystyki, którą możemy spotkać wśród krajowych gatunków. Jest niewiele większy od zięby, rozpiętość skrzydeł dochodzi do 28 cm. Jednak błękitny grzbiet i szmaragdowe boki ciała, kontrastujące z pomarańczowym brzuchem, sprawiają, że przyciąga nasz wzrok. Samce mają dziób jednolicie czarny, samice czerwony u nasady dolnej części. Nogi koralowe, pomarańczowe, jedynie u osobników młodocianych są ciemne. Najpierw zazwyczaj go słyszymy, później obserwujemy jak szybko przemyka nad powierzchnią wody.
Film
Występowanie
Zimorodki zamieszkuję niemal całą Europę. W Polsce nie jest to gatunek częsty, na większości obszarów nawet bardzo nieliczny. Najbardziej rozpowszechniony jest na Pomorzu Zachodnim i Środkowym, Warmii i Mazurach. W Polsce centralnej występuje głównie nad środkową Wisłą, Bugiem, Narwią i Pilicą. Silna populacja występuje też na Stawach Milickich. Szacuje się, że w Polsce występuje ok. 6 000 par tego gatunku.
W Parku nie jest liczny, zwykle odnotowuje się 2-3 pary (biorąc pod uwagę jeziora graniczące z Parkiem – fragmenty jeziora Karsińskiego i Charzykowskiego.
Źródło: http://monitoringptakow.gios.gov.pl
Tryb życia
Gatunek ściśle związany z wodą. Jest to najmniejszy gatunek, który odżywia się rybami w Polsce. Na siedliska przybywa w marcu, kwietniu. Gniazduje w stromych, piaszczystych skarpach jezior, rzek, strumieni. Istotne jest zadrzewienie tych fragmentów linii brzegowej. Norki wykopuje zarówno samiec jak i samica. Często zasiedlają te same, co w sezonie poprzednim. Mają one zwykle głębokość ok. 50-60 cm (maksymalnie do 1,3 m). Otwory są owalne, na wysokości 1,5 – 3 metrów od podstawy skarpy.
Zimorodek może odbywać dwa lęgi w sezonie, czasem nawet powtarza lęg trzykrotnie (w przypadku straty wcześniejszego). Zniesienie wynosi zwykle 5-7 jaj. Wysiadywanie trwa 18-21 dni, po czym następuje okres intensywnego karmienia przez oboje rodziców.
Młode zimorodki narażone są na różne niebezpieczeństwa, m.in. na drapieżnictwo ze strony lisów, łasic i jenotów. Dużą śmiertelność powodują również utopienia, wychłodzenie i głód, z powodu nieudanych polowań.
Pokarm zimorodków to głównie małe rybki: płoć, ukleja, okoń, czasami zdarza się, że posili się rakiem czy innymi wodnymi skorupiakami.
Jest to gatunek częściowo zimujący w Polsce, w większości jednak odlatuje na zimę na południe Europy.
Ochrona w parku
Na obszarze Parku monitorowane są regularnie wszystkie strome i piaszczyste brzegi jezior. Kontrola odbywa się w maju i polega na lokalizowaniu nor i sprawdzaniu czy są czynne. Szczególnie patrolowane są fragmenty Strugi Siedmiu Jezior oraz brzegi jezior Charzykowskiego i Karsińskiego, graniczące z Parkiem. Miejsca lęgowe są stałe i zimorodki odnotowujemy zwykle w pobliżu starych rewirów.
W 2012 roku po raz pierwszy skontrolowano norki wraz z zaobrączkowaniem zimorodków. Dokonali tego członkowie Zaborskiego Towarzystwa Naukowego.
Ciekawostki
ZIEMIORODEK, CZY LODOWY PTAK – istnieje kilka teorii na temat pochodzenia nazwy tego ptaka. Uważa się, że dawniej nazwa mogła nawiązywać do miejsc lęgowych i mogła brzmieć ‘ziemiorodki’. Jednak bardziej prawdopodobna jest teoria związana z zimą. Kiedyś ludzie nie znali tras wędrówek ptaków, a zimorodki pojawiające się jesienią i zimą na przelotach musiały zwracać uwagę. Być może przypuszczano, iż rozmnażają się zimą. Potwierdza to również fakt, iż w innych językach nazwa tego ptaka również nawiązuje do zimy, lodu np. w niemieckim – Eisvogel (lodowy ptak). Po rosyjsku brzmi podobnie – Zimorodok.
KAŻDEMU PO RÓWNO – w przypadku zimorodka młode klują się synchronicznie, czyli są tej samej wielkości po wykluciu. Jak nakarmić takie pisklaki w wąskim, ciemnym tunelu? Jak rodzic ma wiedzieć, że nie podaje ryby ciągle temu samemu pisklęciu? Zimorodki rozwiązały ten problem bardzo sprytnie. Wewnątrz komory lęgowej układają się w rodzaj kolejki. Pisklę, które otrzymało rybkę przesuwa się w głąb komory a do wylotu ustawia się kolejne. W ten sposób pożywienie otrzymują wszystkie pisklaki po równo.
Literetura
- Kruszewicz A. G., 2005. Ptaki Polski Tom I. Multico, Warszawa.
- Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.) 2009. Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa
- Gromadzki M. (red.) 2004. Ptaki. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – poradnik metodyczny. Część II, Tom 8. GIOŚ. Warszawa.
- Sokołowski J. 1972. Ptaki ziem polskich. PWN, Warszawa.
- Dane monitoringowe Parku Narodowego „Bory Tucholskie”
- www.monitoringptaków.gios.gov.pl