Żuraw Grus grus
Systematyka
Rząd: Żurawiowe (Gruiformes)
Rodzina: żurawie (Gruidae)
Gatunek: Żuraw (Grus grus)
Wygląd zewnętrzny
Bardzo piękny, dostojny ptak. Jeden z największych występujących w Polsce. Z wyprostowaną szyją może mierzyć 1,2 m wysokości. Wyglądem przypomina trochę czaplę siwą i często bywa z nią mylony. Jednak w przeciwieństwie do niej nie zgina szyi w trakcie lotu. Cały pokryty jasnopopielatymi piórami, jedynie końce skrzydeł oraz część szyi i głowy są ciemne. Nogi są smukłe, czarne. Charakterystyczna jest czerwona czapeczka z tyłu głowy oraz piękny „pióropusz”. Nie jest to jednak ogon a jedynie długie lotki skrzydeł. Gdy są złożone, pióra zwisają przypominając piękny, puszysty ogon. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, samiec jest trochę większy od samicy.
Występowanie
Gatunek ten występuje najliczniej w Polsce północnej (Mazury, Wielkopolska, Pomorze Zachodnie). Wykazuje tendencję wzrostową i jest coraz częstszym sąsiadem człowieka. Szczególnie widowiskowe i głośne są jesienne zlotowiska, kiedy ptaki zbierają się przed odlotem na zimę. Może być ich do kilku tysięcy na jednym zbiorniku wodnym. Możemy je obserwować również w Parku Narodowym „Bory Tucholskie” na Jeziorze Ostrowitym, gdzie od wielu lat żurawie zbierają siły przed jesienną wędrówką.
Źródło: http://monitoringptakow.gios.gov.pl/
Tryb życia
Żuraw jest gatunkiem pojawiającym się bardzo wcześnie, często już w lutym. Przylatujące pary głośno oznajmiają, że terytorium jest już zajęte. Swoim donośnym klangorem zwiastują nadchodzące ocieplenie. Wczesny przylot żurawi wiąże się z ryzykiem. Bywa, że jeszcze w marcu lub kwietniu zaskoczy je zima, wówczas lęg jest narażony na wychłodzenie. Gniazdo jest bardzo duże (do 80 cm średnicy), dość dobrze widoczne, choć zwykle zbudowane w miejscu trudno dostępnym. Jego wysokość zależy od poziomu wody, gdyż zakładane jest w podmokłych częściach lasu, w strefie brzegowej jeziora lub nawet bezpośrednio na łące (co zaobserwowano w roku 2012 w PNBT).
Zniesienie zwiera zwykle 2 jaja, które wysiadywane są ok. miesiąca. Maluchy są zagniazdownikami i szybko wychodzą z gniazda, by wspólnie z rodzicami wędrować i poznawać okolicę. Często w tym okresie można się natknąć na dostojną parę rodzicielską z mniej dostojnym, śmiesznie podskakującym młodym żurawiem.
Żurawie odżywiają się zarówno pokarmem roślinnym jak i zwierzęcym, w zależności od tego, co jest akurat dostępne. Mogą to być młode części roślin, kiełki i dojrzewające ziarna zbóż, kukurydza ale również chrząszcze, mrówki, dżdżownice, płazy a nawet ryby i drobne ssaki.
Ochrona w parku
W PNBT prowadzi się monitoring żurawia zarówno wczesną wiosną, kiedy lokalizujemy wszystkie zajęte przez pary terytoria, jak i jesienią, licząc ptaki na zlotowisku na Jeziorze Ostrowitym. Na obszarze Parku gniazduje zwykle kilka par (5-10), jednak nie wszystkim udaje się wychować potomstwo. Jak zwykle w przypadku ptaków zakładających gniazda na ziemi, duży wpływ na lęgi ma drapieżnictwo (np. ze strony dzika).
Na nocleg na Jezioro Ostrowite pierwsze ptaki zlatują się w sierpniu, punkt kulminacyjny ma miejsce zwykle na początku października. Największą liczbę nocujących żurawi odnotowano w 2008 roku i było ich 2 300 sztuk. Ptaki gromadzą się zwykle do połowy października, czasami zostają aż do listopada.
Ciekawostki
Zawrotna prędkość lotu: przy korzystnych prądach mogą osiągnąć prędkość do 100 km/h.
Wierny jak żuraw: ptaki te łączą się w pary na całe życie. Para razem wraca z zimowiska i zajmuje zwykle ten sam rewir, co w roku ubiegłym, jeżeli nie ubiegnie ich jakaś inna para.
Kiedy żuraw nie lata?: Jak wszystkie ptaki, żurawie wymieniają co jakiś czas upierzenie. W ich przypadku dzieje się to nagle i tracą wówczas wszystkie lotki jednocześnie, przez co nie mogą przez pewien okres latać. Co ciekawe, zbiega się to z okresem wodzenia piskląt. Jest to naturalne rozwiązanie, które ma chronić młode. W razie niebezpieczeństwa cała rodzina szybko musi znaleźć schronienie, nie ma obawy, że dorosły ptak wystraszony odleci.
Literetura
- Kruszewicz A. G., 2005. Ptaki Polski Tom I. Multico, Warszawa.
- Gromadzki M.(red.), 2004. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Ptaki (część I) Tom 7.